Cây dưa gang tây: đặc điểm, thành phần và công dụng

Cây dưa gang tây được trồng trên giàn, thường dùng để lấy quả ăn sống, hoặc lá làm rau, cây trồng làm cảnh, cho bóng mát dưới giàn. Cây ra quả nhiều, lại dễ trồng nên rất được yêu thích.

Đặc điểm cây dưa gang tây

Cây gốc ở Nam Mỹ, được nhập trồng ở các vườn gia đình ở các tỉnh miền Trung và các tỉnh phía Nam.

• Tên tiếng Việt: Dưa gang tây
• Tên khoa học: Passiflora quadrangularis L.
• Họ: Passifloraceae (Lạc tiên)
• Công dụng: Thuốc ho, gây ngủ (Quả)

Cây thân leo lớn hóa gỗ sống lâu năm, phân nhánh dài, cành vuông dẹt có cạnh. Lá đơn mọc cách, dạng trái xoan màu xanh lục bóng có gốc xẻ thùy trái tim và mũi nhọn, cuống lá có 2 lá kèm rộng, tua cuốn đơn mập đối diện với lá.

Hoa rất lớn mọc ở kẽ lá, cánh hoa hồng tía ở mặt trên, trắng nhạt ở mặt dưới có nhiều vạch mảnh màu trắng và tím. Quả mọng lớn ăn được, nhẵn bóng thon dài 20-25cm và đường kính khoảng 15cm, hạt có cơm. Mùa hoa tháng 4-7; mùa quả tháng 8-11.

Cây có hoa đẹp thơm được trồng làm cảnh leo giàn trong sân vườn, làm cây ăn quả và làm thuốc.

Dưa gang tây là cây ưa ẩm, ưa sáng, thích nghi với điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng và ẩm hoặc hơi khô. Thường trồng dễ dàng bằng cành giâm. Dưa gang tây ra hoa quả nhiều, trồng được bằng hạt và bằng các đoạn thân.

Thành phần hóa học

Theo kết quả phân tích được thực hiện ở El Salvador, thành phần hóa học trong 100 gam phần ăn được của quả như sau:

Thành phần	Phần thịt vỏ quả	Phần hạt và bao hạt
Độ ẩm	94,4 g	78,4 g
Protein	0,112 g	0,299 g
Fat	0,15 g	1,29 g
Xơ thô	0,7 g	3,6 g
Tro	0,41 g	0,80 g
Calcium	13,8 mg	9,2 g
Photpho	17,1 mg	39,3 mg
Sắt	0,80 mg	2,93 mg
Carotene	0,004 mg	0,019 mg
Thiamine	–	0.003 mg
Riboflavin	0,033 mg	0,120 mg
Niacin	0,378 mg	15,3 mg
Ascorbic Acid	14,3 mg	–

Trong lá, vỏ quả và hạt non của Dưa gang tây có chứa chất glycoside cyanogenic gây độc cho cơ thể và chất passiflorine gây mệt mỏi và buồn ngủ. Do đó chỉ nên dùng khi quả đã già.

Công dụng của cây dưa gang tây

Dưa gang tây được trồng thành giàn cho leo làm cây cảnh, lấy bóng râm che nắng, vừa cho quả ăn sống hay làm rau.

Thịt quả nhầy như keo, bở như dưa bở, màu trắng hơi chua và dịu, vị nhạt, mùi dễ chịu, bao bọc các hạt và nằm ở phía giữa của quả. Thịt quả có thêm đường dùng ăn rất ngon được nhiều người ưa thích. Thịt quả chưa chín dùng nấu canh như Đu đủ (do đó người ta còn gọi là Đu đủ leo).

Hạt được dùng làm thuốc trị sán.

Theo tài liệu nước ngoài, rễ dưa gang tây với liều nhỏ có tác dụng diệt giun sán, nhưng với liều cao lại gây độc. Rễ tươi có tác dụng gây ngủ, gây mê mạnh và có độc. Cho chó khỏe mạnh uống nước sắc rễ sẽ bị tử vong trong vòng 40 phút, tim và não chó bị nhồi máu.

Lá cũng độc vì chứa acid cyanhydric.

Trên đây là một số chia sẻ về cây dưa gang tây, hy vọng đã giúp bạn đọc có nhiều thông tin hơn về loài cây cảnh, đồng thời cũng là cây ăn quả này.